MAKATANG HIBANG

Mga talaga mula sa twitter na kinakailangan ng 140 na mga salita lamang.
mga biglaang banat.
mga biglaang pumasok sa isipan.
mga biglaan.


---

mga salitang binalewala...
mga pagkakataong sinayang...
mga pagsuyong hindi pinakinggan...

bakit ngayon lang kayo lubos na naintindihan?

bakit?.

---

UmaasaAkoNaSana akin ka.
UmaasaAkoNaSana tayong dalawa.
kaso walang "akin ka",
kaya wala ring "tayong dalawa".

---

Sa gabing madilim,
makikita ang makatang maitim.
Babatuhin ka ng kanyang mga hinaing,
na puno ng tapang at giting.

---

Hayaan mo akong ikaw ay yakapin
at sabay nating damhin...
ang dampi ng hangin.

---

Tulad ng isang ibong hindi mapakali
tibok ng puso ko ay tumitili,
hindi malaman kung ako ba'y kinikilig
o umaasa na naman sa pananalig.

---

Salamat kasi nand'yan ka palagi
kapag antok ko ay laging umaatake
dito ka lang palagi sa aking tabi
yakapin mo ako, mainit na kape.

---

KungMawawalaKa paano na ako
KungMawawalaKa paano na ang puso ko,

sabay napailing,
biglang napagtanto,
napaisip,
wala nga palang tayo.

---

magtitinginan.
iiwas.
lalayo.
babalik. 

magtitinginan.
iiwas.
lalayo.
babalik.

hindi ka ba nagsasawa,
na parati na lang tayo ganito?!
walang papupuntahan,
walang pagbabago.

---

SanaKasi hindi ka nagbigay ng motibo.
SanaKasi nilimitahan mo rin 'yung sarili mo.
SanaKasi...

'yan tuloy ako ay lubos na umasa.
SanaKasi ...



---

AngHirapPag ikaw lang 'yung nagmamahal.
AngHirapPag ikaw lang 'yung may paki.
AngHirapPag ikaw 'yung minahal
AngHirapPag kaibigan ....

---

Oo Hanggang Ngayon
mahal pa rin kita
Oo Hanggang Ngayon
nagmumukhang tanga
Oo Hanggang Ngayon
hinahanap-hanap ka
Oo Hanggang Ngayon
Ako ay umaasa.

--

Ayoko nang pakinggan 'di dahil nakabibingi
ngunit dahil ayoko nang marinig.

mga paliwanag.
mga katuwiran. 

ang iyong boses.
ang iyong boses.

---

Nakatingin sa malayo,
pero wala namang tinatanaw.
Iniisip kasi kita.

Ikaw.
Ikaw na malapit sa'kin.
Ikaw na malapit sa akin,
pero parang ang layo.

---

Ganito ba talaga ang makata? Ibinubuhos ang nadarama sa bawat salita ng kanyang akda.
Ngunit hanggang sa pagsulat na lang ba, aaminin ang pagsinta.

---

Dulot ng mga salitang naglalaro sa aking isipan,
hindi ko na namamalayan,puso't damdamin ko pala'y nag-aalitan.

---

Minsan, darating talaga sa punto na gusto mong ibalik 'yung nakaraan, kasi alam mong may maling nangyayari sa kasalukuyan. At ang kaya mo na lang gawin ngayon, ay subukang itama ito sa darating na hinaharap.


----
Inalok kita.
Tinanong ko kung gusto mo ng pagmamahal. Sabi ko, libre ko!
Pero tinanggihan mo.
Hindi ko alam kung ayaw mo dahil nahihiya ka o ayaw mo dahil busog kana.
Hindi ka sumagot e. 
Tapos bigla kana lang tumahimik.
Bigla mo na lang akong iniwan.

Iniwan mo ako sa isang gabi na akala kong magiging sa atin.

Gunita: Senyales ng Paghahanda

‘Ondoy’ sa Luzon, ika-26 ng Setyembre taong 2009…
‘Sendong’ sa Mindanao, ika-16 ng Disyembre taong 2011…
‘Yolanda’ sa Visayas, ika-8 ng Nobyembre taong 2013…

Sino ba naman ang hindi makalilimot sa petsa at pangalan ng mga bagyong ito. Marahil, marami sa atin ay naranasan, nasaksihan at naapektuhan ng mga bagyong ito. Iilan lamang ang mga ito sa naging parte ng kasaysayan dahil sa hindi malilimutang mga karanasan at bangungot ng nakaraan, na iniwang marka nito sa bawat Pilipino. Sa Pilipinas hindi maikakailang dahil sa lokasyon natin, lapitin na talaga tayo sa iba’t ibang uri ng kalamidad. At taun-taon ay patuloy na mararanasan ng bansa ang malalakas na bagyo na magdudulot ng pinsala na tulad na lamang ng mga pagbaha, pagguho ng lupa, paglindol, pagkakaroon ng tsunami at malalakas na ulan.

Ondoy. Sino ba naman ang hindi makalilimot sa bagyong nagpayanig sa buong Metro Manila. Nangyari ito noong ika-26 ng Setyembre taong 2009, kung saan walang kaide-ideya ang mga mamamayan ng Luzon, partikular na sa kamaynilaan, na hahagupit pala sa kanila ang bagyong itinuturing ngayon na isa sa pinakagrabedad na tumama sa bansa. Sinasabing ito ay tatlong araw lamang na walang hinto halos ang ulan, pagbugso-bugso lang, at hindi rin sobrang lakas. Hanggang sa unti-unti nang tumaas ang lebel ng tubig at kinailangan na ng PAG ASA magdeklara ng paglikas sa mga karatig na lugar na babahain. Nagdulot ito nang labis na pinsala sa mga kababayang Pilipino kung saan marami ang nasaktan, namatay, nawalang ng tirahan, nasira ang mga kabuhayan at dumaan sa matinding paghihirap. Base sa datos na aking nakalap mahigit 21,000 ektarya ng lupa sa Metro Manila ang lumubog sa baha noong mga araw na iyon. Kung saan ay umabot hanggang 20 talampakan o mahigit pa ang lalim ng tubig-baha sa maraming lugar sa Kamaynilaan. (Estrada, 2010)

Sendong. Ito naman ang gumising habang mahimbing na natutulog ang mga mamamayan sa Hilagang Mindanao partikular na sa Cagayan de Oro at Iligan City. Naganap ito noong gabi ng ika-16 ng Disyembre taong 2011, tumama sa kanila ang hagupit ng bagyong mala-tsunami. Sinasabing ang bayang ito sa Mindanao ay walang mag-aakalang babaha ito sapagkat bihira lamang ito ulanin at tamaan ng matinding bagyo. Kumitil ng maraming buhay ang bagyong Sendong na humigit 1,000 katao ang nasawi at libo pang bangkay ang naanod ng baha at hindi na muling nakita pa. Nag-iwan ng malaking pinsala sa bayan ng Hilagang Mindanao ang bagyong Sendong na kung saan isinasaad na pinagsamang lakas at bilis ng bagyong Ondoy at Milenyo ito. Dinaig din nito ang bilang ng mga napinsala ng Ondoy na mahigit 747 naitalang namatay samantala ang Sendong naman ay may mahigit 1,000. (Calinao, 2010)

‘Yolanda’. Ito naman ang pinakasariwang alaala na gusto nang kalimutan at burahin sa isipan ng nakararami lalong-lalo na ng mga kabisayaan. Naburang komunidad at mga nakahilerang patay sa daan, ganito mailalarawan ang Visayas partikular na sa Tacloban, Tanauan, Ormoc, Dulag at Palo. Nanalasa ang bagyo noong ika-8 ng Nobyembre taong 2013, na naitalang isa sa pinakamalakas na bagyong tumama sa lupa. Disyembre 5 noong mga panahon na iyon, nakapagtala ang National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) ng 5,670 na bilang ng mga namatay, nasa 1,761 ang nawawala at 26,233 naman ang nasaktan. Umabot sa P 34.3 bilyon ang halaga nang nasira at tumaas pa ito. Sa laki ng napinsalang ari-arian ni Yolanda, maraming ang bansa tumulong sa Pilipinas. (Pasion, 2013)

Kaugnay ng mga pangyayaring ito, patunay ito na nararapat talagang maging handa ang bawat mamamayan sa atin. Hindi lang ang mamamayan kundi pati na rin ang gobyerno at kawani nito. Nang sa gayon ay hindi na muling masundan pa ang mga kalamidad na tatama sa bansa natin. Sa kasalukuyan, may mga paghahanda nang ginagawa ang mga kawani upang hindi na muling maulit pa ang trahedya sa bansa dulot ng pagbaha, pagguho ng lupa at iba pang mga kalamidad sa bansa.

Bagyo.


Public Storm Warning Signal (PSWS). Ang PSWS ay mga babalang ipinalalabas ng PAGASA upang malaman kung gaano kalakas ang paparating na bagyo, saan ang lokasyon nito sa oras na inilabas ang PSWS, saan ang tinatayang dadaanan nito, at ano ang mga paghahandang dapat o maaari pang maisagawa ng mga komunidad na maaapektuhan ng pagdaan ng bagyo.

PSW Signal Number 1 – hanging may lakas mula 30-60 kph. Inaasahan ang bagyo sa loob ng 36 oras.

PSW Signal Number 2 – hanging may lakas mula 61-100 kph. Inaasahan ang bagyo sa loob ng 24 oras.

PSW Signal Number 3 – hanging may lakas mula 100-185 kph. Maaasahan ang pagdating sa loob ng 18 oras.

PSW Signal Number 4 – napakalakas na hanging hihigit sa 185 kph at maaasahan sa loob ng 12 oras.

Mga dapat gawin BAGO dumating ang bagyo
Ihanda ang radyo, flashlight at ekstrang baterya;
Maghanda ng pang-emergency na pagkaing hindi agad nasisira (katulad ng de-lata at biskwit), lalagyan ng tubig, first-aid kit o gamit at gamot na pang-unang lunas, at mga plastik na supot;
Tiyaking mabuti na makakayanan ng bubong at mga bintana ng bahay ang malakas na ihip ng hangin (para sa mga kabahayan sa maralitang komunidad, tiyakin din na kakayanin ng haligi at dingding ang lakas ng hangin sa pamamagitan ng pagtatali at/o pagpapako ng maayos sa mga ito); at
Putulin ang mga mahahabang sanga ng mga punongkahoy na malapit sa bahay.

Mga dapat gawin HABANG may bagyo
Ugaliing makinig sa radyo o manood ng TV para sa regular na anunsyo o babala tungkol sa kalagayan ng bagyong paparating o kaya naman ay makibalita sa mga kapitbahay;
Siguraduhing may mga gamit pang-emergency na nakalagay sa lalagyang hindi nababasa;
Punuin ang lalagyan ng tubig, ilagay sa plastik na supot ang mga ekstrang damit, mga delata, kandila, posporo, baterya, at iba pang mahahalagang gamit;
Mag-ingat sa mata ng bagyo. Ito ang biglang pagtigil ng hangin at ulan at kalmado ang paligid sa isang lugar. Hudyat ito na pagkaraan ng halos 2 oras ay babalik ang mas malakas na hangin at ulan;
Manatili sa loob ng bahay hanggang matapos ang bagyo; at
Kung kinakailangang lumikas, tiyaking nakapatay ang kuryente ng bahay, nakasara ang tangke ng gas, at nakasusi ang pinto. Huwag kalimutan ang mga gamit pang-emergency.


Baha.

Mga dapat gawin BAGO ang pagbaha
Alamin ang warning system at signal sa inyong barangay o munisipyo.
Obserbahan ang sitwasyon ng lugar at makinig sa ulat ng panahon mula sa PAGASA.
Pakinggan ang opisyal na warning signal na ibibigay ng kagawad na sumasakop sa sona.
Ihanda ang mga pangunahing kakailanganin sa paglikas tulad ng damit, kumot, pagkain, maiinom na tubig, gamot, posporo, kandila, flashlight, radyong de-baterya, banig, at iba pa. Maiging nakabalot ang mga ito sa plastik.
Itago o ilagay sa plastik ang mga mahahalagang dokumento at papeles.
Mag-imbak na ng malinis na inuming tubig.
Siguraduhin na magkakasama ang lahat ng miyembro ng pamilya at ihanda ang bawat isa sa anumang mangyayari.
Alamin ang pinakamalapit na evacuation center at ang pinakamalapit na daan patungo rito.
Maghintay sa warning signal na ibibigay ng kagawad tungkol sa paghahanda sa paglikas at sa mismong paglikas.
Makipag-ugnayan sa nakatalagang kagawad kung nais nang lumikas patungo sa kamag-anak sa ibang barangay upang maitala.
Ang Barangay Disaster Coordinating Council (BDCC) ay dapat maghanda ng kanilang gamit tulad ng malalaking flashlight, radyong de-baterya, warning device (megaphone, pito, kalembang), mga matitibay na lubid, first aid kit, sasakyang may sapat na gasolina para sa mabilis na paglikas at pakikipag-ugnayan, mga gamit pang-komunikasyon tulad ng cellphone, mga kagamitan tulad ng martilyo, liyabe, wrench, pala, at iba pa.
Kung sa pagtantya ay magtutuluy-tuloy pa ang pagtaas ng tubig ay lumikas na bago pa masira ang mga daan at mga tulay.
Ilipat na ang mga alagang hayop sa mataas na lugar.
Bago lumikas, patayin muna ang kuryente at ikandadong mabuti ang bahay.

Mga dapat gawin HABANG may baha
Iwasan ang mga lugar na may tubig-baha lalo na kung hindi nakasisiguro sa lalim nito. Huwag lumusong o tumawid sa mga tubig na hindi alam ang lalim, gaya ng ilog o sapa.
Kung may dalang sasakyan at inabot ng baha, huwag piliting tawirin ang baha laluna kung malakas ang agos nito at hindi matantya ang lalim.
Huwag payagang maglaro ang mga bata sa baha. Huwag languyan o tawirin ng bangka ang mga binahang ilog.
Siguraduhing lutung-luto ang mga pagkain at iwasang marumihan ang mga tirang pagkain.
Pakuluan ang tubig bago ito inumin.



Mga dapat gawin PAGHUPA ng baha
Gumamit ng flashlight kapag muling papasukin ang binahang bahay.
Maging alerto sa mga bagay na maaaring pagsimulan ng sunog.
Tiyaking malinis at hindi narumihan ng tubig-baha ang mga pagkain at inumin. Lutuin muna ng mabuti o pakuluan ito bago kainin o inumin.
Iulat sa mga kinauukulan ang mga nasirang pasilidad gaya ng poste at kawad ng kuryente, tubo ng tubig, at iba pa.
Siguraduhing nasiyasat ng mabuti ng isang marunong sa kuryente ang switch ng kuryenteng nabasa at lahat ng gamit na de-kuryente bago gamiting muli ang mga ito.


(Ang mga impormasyon na nakalap dito ay mula sa pananaliksik na ginawa ng Corporate Network for Disaster Response (CNDR) upang maintindihan ng mamamayan, lalo na ng maralitang sektor, ang pinagmumulan ng sakuna at paano makakapaghanda bago at matapos mangyari ang mga ito.)


Importante!


Alamin ang Emergency Hotline Numbers During Disaster sa Pilipinas.


Source: Adapted from CNDR and CARE "Community-Based Disaster Risk Management". Pagsasanay sa Disaster Preparedness at Contingency Planning: ACCORD Project 2007. http://www.cdp.org.ph/pubs/pdpcp-accord.pdf


ONDOY. SENDONG. YOLANDA.

Tatlong bagyo na minsan nang sumubok sa katatagan ng bawat Pilipino. Marahil sa paggunita ng mga pangyayaring ito, hindi isa o dalawa ang lumalabas na bayani sa mga panahong ito kundi marami. Halos lahat ng Pilipino ay pwedeng maging bayani dahil dito nakikita ang pagtutulungan ng bawat isa. Masakit man maalala ang bawat detalye ng pangyayaring humagupit, pumatay, bumangungot, nagpahirap at lumunod sa maraming Pilipino nararapat pa rin gunitain ang pangyayaring tumatak sa pagiging matatag ng bawat isa sa atin. Sana’y huli na ang Yolanda. Sana’y hindi na muling masundan pa. Sana’y mas lalo pa tayong maging handa nang sa gayon ay wala nang mapinsala at wala nang masawi pa.


References:


Estrada, Loi E. (September 25, 2010). “Unang Taon ng bagyong ‘Ondoy”. Retrieved from: http://www.philstar.com/opinyon/614677/unang-taon-ng-bagyong-ondoy

Sto.Domingo, Noel. (July 24, 2014). “Bagyo, baha, landslide at iba pa: mga dapat gawin bago at matapos mangyari”. Retrieved from: http://www.alagad.com.ph/special-cross-sectoral-concerns/78-prepare-a-plan-for-disaster-preparedness/333-bagyo-baha-landslide-atbp-mga-dapat-gawin-bago-at-matapos-mangyari.html


Pasion, Pher. (December 5, 2013). “Bagyong Yolanda: Ang mga iniwang Bakas”. Retrieved from: http://pinoyweekly.org/new/2013/12/bagyong-yolanda-ang-mga-iniwang-bakas/

Pinta ng Tadhana

“Ang ganda at ang laki ng bahay niya,” ito ang wika ni Kaloy sa kaibigang si Andrew habang patuloy nilang pinipindot ang doorbell at naghihintay ng taong magbubukas ng gate. Binuksan ito ng isang kasambahay at tinanong kung ano ang kanilang pakay.

Kinumpirma nila kung doon nga ba nakatira si Ms. Concepcion. At kaagad naman silang pinagbuksan at pinapasok nito, na para bang kilala na sila. Pagpasok sa loob makikinitang mamahalin ang mga kagamitan, halatang mayaman ang may ari. Natahimik ang dalawa habang papaupo dahil naisip nilang aalingawngaw ang kanilang mga boses kung sakaling sila ay mag-uusap. Sila lamang ang natira sa sala. Marahil siguro’y tinawag na ng kasambahay si Ms. Concepcion. Nagmasid at tumingin-tingin muna ang dalawa sa paligid.

Habang naghihintay, biglang napatayo si Kaloy mula sa kinauupuan. Nahagip ng kanyang mga mata ang nakasabit sa ding-ding ng pasilyo ng bahay. Agad niya itong nilapitan at tumayo sa harapan ng larawan. Bakas sa mukha nito ang ligaya nang makitang muli ang obra na kanyang matagal nang hindi nakikita.  Tinitigan niya itong muli, ang likhang-sining na may larawan ng isang babae. Bumalik ang mga alaala sa kanyang gunita. Hinimas niya ang bawat detalye at yari ng kuwadro, sabay na ibinulong sa sarili, “Elsa…”

Si Kaloy ay isang magaling at sikat na pintor hindi lamang sa Pilipinas kundi maging sa ibang bansa. Naibibili ang kanyang mga mahuhusay na gawa kapag ito ay sinusubasta, dahilan kung bakit siya nakilala sa buong mundo. Namana ni Kaloy ang husay at galing sa larangan ng pagpipinta sa kanyang tatay. Bata pa lamang, pinapanuod na niya itong gumawa ng iba’t ibang likhang sining. Kumpleto sa kagamitan at materyales ang pamilya nila pagdating sa larangan ng pagpipinta, kung kaya’t walang duda na nahilig rin siya dito. Subalit noong panahon ng tatay ni Kaloy, hindi ito nakatapos ng kolehiyo, isa lamang siyang hayskul gradweyt dahilan para hindi makilala ang mga nililikha niya. Busog man sa imahinasyon at kaalaman pagdating sa pagpipinta ang kanyang tatay, ngunit kulang ito sa mga parangal, sertipiko at lalong lalo na sa pinansiyal para makilala ang mga obrang kanyang nililikha. Dahil sa kuwento ng tatay ni Kaloy bago pa ito pumanaw, sinikap niya na paunlarin ang kanyang galing sa pagpipinta. Siya ay nagpursiging makatapos sa pag-aaral at tinupad ang pangarap ng kanyang tatay, na kinalauna’y minahal niya rin. Hindi naabutan ng tatay ni Kaloy ang mga tagumpay na kanyang narating. Kaya, para maging bahagi ng tagumpay niya ang ama, hinalo na lamang nito ang ibang mga gawang obra maestra ng tatay niya sa kanyang mga gawa.

Sinitsitan ni Andrew si Kaloy dahil naririnig na nito ang yabag ng mga paa na nagmumula sa itaas. Agad-agad naman si Kaloy bumalik mula sa kanina nitong kinauupuan. Nang biglang makarinig sila nang yapak na bumababa sa unang hakbang ng hagdanan; sabay silang lumingon at tumayo para salubungin nang bati si Ms. Concepcion. Paglingon ni Kaloy sa itaas, napatitig siya at nagulat nang makita si Ms. Concepcion.

Nanumbalik ang alaala ni Kaloy sa tinakasan niyang nakaraan.  Gumunita sa kanyang isipan ang bawat sandali na kasama ang kaisa isang babaing minahal niya ng lubos. Kaisa-isang babaeng nagpatibok sa puso niyang pihikan. Sa dami ng kanyang ginagawa, hindi na nagawang humanap ni Kaloy ng babaeng mamahalin. Siguro’y wala rin lang talaga siyang mapusuan o kaya naman ay dahil sa trabaho niya at pagpupursiging magkaroon ng magandang buhay. Katuwiran niya sa tuwing tinutukso siya ng kanyang mga barkada, ay darating din sa tamang panahon ang tamang babae na para sa sa kanya, sabay tawa.

Isang gabi habang nagpapahinga si Kaloy sa kanyang estudyo, kung saan nakalagay ang mga likhang-sining niya, dahil tapos na siya sa kanyang mga ipinipinta. Napaisip siya na subukan ang sinabing biro ni Andrew sa kanya. Gamit ang imahinasyon at galing sa pagdodrowing, subukan raw niyang lumikha ng isang babaing nagugustohan o natitipuhan niya.

Sinimulan niyang iginuhit ang maliit pero medyo pahabang hugis na mukha. Pagkatapos, sinundan ito ng bilugang mga mata at manipis na kilay, medyo may kalaparan ang noo. Kinortehan niya ang mahabang pilik-mata at dinagdagan ng kaunting tangos ang kanina’y pangong ilong; hindi ito maiintindihan kung ito ba’y pango o matangos. Sinundan niya ito ng labing manipis, kulay rosas. Hindi labas ang ngipin ng babae ngunit nakangiti ang mga labi na parang kinikilig. Nakatumbok ang malamang pisngi, pulang-pula ito kahit walang kolorete sa mukha. Sabayan pa ito nang nanunuyo at nang-aakit na biloy. Malalaki ang tainga pero bumagay naman sa mahabang buhok na abot hanggang siko nito. Nakahubad. Tanging ang buhok lang ang nagsisilbing takip sa suso nito.

Nang matapos, napatitig siya sa kanyang naipinta; natulala at walang nasabi. Buong gabi niya itong tinitigan, hinihiling na sana’y makatagpo ng isang babaeng tulad nang naipinta niya. Hanggang siya’y makatulog nang hindi namamalayan.

Sa isang kainan, sa sobrang dami ng tao, may babaeng lumapit kay Kaloy at nagtanong kung maaring “maki-share” sa upuan niya dahil ang bakanteng  upuan na lamang ay sa  tapat nang inuupuan niya. Nagulat siya pagkatingin sa babae. Napatulala si Kaloy nang mapagtantong kamukhang-kamukha ng babaeng nagtatanong ang ipininta niyang larawan. Nagtaka siya kung bakit nabuhay ang babaeng binuo ng imahinasyon niya. Agad siyang pumayag at tinitigan ang babae, hindi siya makapaniwala. Tinanong niya kung ano’ng pangalan nito.

“Elsa.”

Inulit ni Kaloy ang pangalan at tumango. Nagpasulyap-sulyap siya sa babaeng nagngangalang Elsa. Habang nagnanakaw ng tingin, bigla siyang nagising mula sa mahimbing na pagkakatulog. Panaginip, panaginip lang pala iyon. Akala niya ay naging totoo na ang babae sa larawan. Akala ni Kaloy nakita na niya ang babaeng susuyuin at mamahalin. Hindi pa pala, hindi pa pala nabubuhay ang babaeng pakakasalan niya. Natawa si Kaloy habang umiiling at bumangon mula sa hinihigaan. Nagulat siya nang malaman na nakatulog pala siya sa estudyo. Tumingin siya sa paligid… sa painting. Napag-isipan ni Kaloy na “Elsa” ang ititulo sa larawan, dahil sa pangalang ibinigay ng babae sa panaginip niya. Kaya ito na rin ang ipapangalan niya.

Dumaan ang mga araw na palaging napapanaginipan ni Kaloy si Elsa. Hindi niya maintindihan pero parang unti-unti na itong napapamahal sa kanya ng lubusan. Halos hinahanap-hanap na niya na ito. Ang mukhang nagtatago sa ilusyon, sa imahinasyon niya. Dumalas ang pagiging masayahin ni Kaloy dahil kay Elsa. Ang problema lang, ito na lamang ang lagi niyang kinakausap.

Lumipas ang isang buwan, sinubukang lumikha ulit ni Kaloy ng ibang obra upang mabaling na sa ibang bagay ang kanyang atensyon bago pa ito lumala. Ngunit hindi, hindi nangyari iyon. Inihagis ni Kaloy ang mga paint brush… ang kuwadro… mga lapis… mga pintura… ang lahat ng mga materyales na nasa paligid niya habang umiiyak. Umupo muna siya na para bang pagod. Pagod sa paghahanap nang paraan para makalimot. Hindi na siya muling makalikha ng mga painting, ang huli na niya ay si Elsa. Pakiramdam niya ay hindi na maganda ang nililikha niya. Wala nang tumutumbas sa gandang nakikita niya sa larawan ni Elsa. Grabedad ang pagmamahal niya dito, na handa siyang ipagpalit ang kasikatan para makasama ang kaisa-isang si Elsa.

Lumipas na naman ang isang buwan at mas naging malala pa si Kaloy.  Dumalas ang pag-inom niya ng alak na dati’y hindi naman siya ganoon. Ang malala pa rito ay gumamit na rin siya ng droga. Marahil ito lamang ang paraan na naiisip niyang gawin upang makalimot. Makalimot sa ilusyon, sa imahinasyon, sa sarili niyang nilikha na siya mismo ang gumawa at sa imaheng nabuo ngunit puno ng kasinungalingan.

Halos kalahating taon napariwara at nahinto ang kasikatan ni Kaloy; ang paggawa niya ng mga paintings. Dahilan ito para mag-alala ang pamilya at mga kaibigan niya. Kung kaya’t isang araw ay nagtipon-tipon ang mga ito upang pag-usapan ang nanagyayari kay Kaloy at kung ano ang maaaring dapat gawin sa kanya. Nais na nilang wakasan ang labis na pagkahumaling at kabaliwan ni Kaloy sa kanyang obra maestra. Napagdesisyunan nilang ipadala ito sa ibang bansa upang sa gayon ay ma-auction at mabili na at nang hindi na niya ito makita.

Ginawa nila ito nang walang pahintulot ni Kaloy. Marahil mali man na nakawin at ibenta ang pagmamay-ari ng iba, ngunit ito lamang ang tanging paraan para umayos muli ang buhay ng itinuring nilang batikan at kilalang pintor. Isa lamang ito sa mga naiisip nilang paraan upang matulungan nila si Kaloy at makapagsimulang muli.

Minahal ni Kaloy ang kanyang sarili, ang kanyang nilikha, ang kanyang imahinasyon, ang sarili niyang ilusyon. Masakit mang tanggapin na dahil sa malikot at malawak niyang pag-iisip, ang nagpasimulang magpasikat at magparangya sa buhay niya, ay siya ring tatapos at wawakas sa karera niya bilang magiting na pintor.

Nang makababa na si Ms. Concepcion mula sa itaas, kinamusta niya ang dalawa lalo na si Kaloy. Mula sa pagkatulala ni Kaloy habang tinititigan si Ms. Concepcion, kinalabit ito ng kanyang kaibigang si Andrew. Pinakilala ni Andrew si Kaloy kay Ms. Concepcion na siya ang lumikha ng obra maestrang, Elsa. Si Andrew ang tumayo sa katauhan ni Kaloy noong ipinapasubasta ang painting sa ibang bansa kung kaya medyo nagkakilala na sila ni Ms. Concepcion.

“Ah, e, Ms. Concepcion, ito po si Kaloy, si Mark Carlos “Kaloy” Santiago Luna, ang lumikha ng obra maestrang, “Elsa”.” ito ang pagpapakilala ni Andrew sa kaibigang si Kaloy.

“Ano ka ba, Elisa na lang ang itawag niyo sa’kin. Masyado namang pormal kung Ms.Concepcion ‘di ba?” pakiusap ni Ms. Concepcion.

Lalong nagulantang si Kaloy nang mapag-alamang Elisa ang pangalan ni Ms. Concepcion, halos katunog din ng Elsa. Nagkamayan ang dalawa at umupo, habang si Kaloy ay nakatulala pa rin sa mukha ni Elisa. Kamukhang-kamukha ni Elisa si Elsa, hindi maitatangging para silang kambal, para silang magkapatid. Hindi makapaniwala si Kaloy sa kanyang nakita at lalo na nang makilala si Elisa.

“Totoo si Elsa,” bulong ni Kaloy. “este Elisa pala…” sabay bawi nito.

Nagtawanan ang tatlo at sinundan naman kaagad ito ng biro ni Elisa, “Totoo naman talaga ako e…”

Tinawag ni Elisa ang kasambahay upang magpakuha ng meryenda para kina Kaloy at Andrew. At dito na rin isinalaysay ng dalawa kay Elisa kung ano ang kasaysayan ng obra maestra, kung bakit ibinenta ang kaisa-isang painting na ayaw ipasubasta ni Kaloy.

Samantala, isinaad naman ni Elisa Concepcion kung bakit niya ibinili sa halagang $36.5 million ang obra maestrang gawa ni Kaloy. Sinabi niyang dahil sa pagkagulat nang mapagtantong kamukha niya ang nasa painting, na marami rin daw ang nakapagsabi na kamukhang-kamukha niya nga ang nasa larawan, dahilan para hindi niya na palagpasing bilhin iyon. Matagal na rin siya sa ganoong gawain, ang pagbili ng mga mga likhang-sining, dahil mahilig siya sa mga paintings. Dagdag pa rito ang pagkatuwa niya nang malaman na kapwa niya Pinoy ang may likha ng obra. 

Halaga

Lunes - April 21 / 6:48 p.m.

Pagkababa ng jeep galing sa eskwela, makikita ang iba’t-ibang tao; may naghihintay ng masasakyan at may naghihintay para magsundo.

Habang papaakyat sa footbridge ako ay balisa; nag-iisip. Sinusubukang alalahanin ang mga gawain para bukas.

Pagkarating sa itaas ng tulay, makikita ang dami ng tindang nakalatag sa Litex; may mga CD na apatnapung piso ang halaga, may mga nagtitinda ng case at sticker ng cellphone, may nagtitinda ng librong pambata, may mga ukay-ukay na sapatos, at may nag-aalok ng mga murang cellphone (mura dahil galing nakaw o ‘di kaya’y gawa sa Tsina). Inaaliw ang mga mata na baka sakaling may magustuhan o may mabili. Sa bandang dulo ng tulay, sa pagitan ng mga hagdan ay natanaw ko ang isang matandang nanlilimos. Tinawag nito ang aking atensyon dahil inaawit niya ang theme song namin ni Joey, “Sana’y di magmaliw ang pagtingin, kaydaling sabihin kayhirap gawin…Sa mundong walang katiyakan, sabay natin gawing kahapon ang bukas.” dahil dito, sa kanya lang nakatuon ang aking pansin hanggang sa ako ay lumiko sa kaliwa, pababa. Habang bumababa ng tulay, sumalubong sa akin ang isang lalaki na nakapolong puti na mahaba ang manggas, naka-necktie, nakaitim na pantalon at itim na sapatos. Iniabot niya sa akin ang isang polyeto na may nakalagay sa unahan na “Who Really Controls the World?”at tuluyan ko nang naalala si Joey. Naalala ko ang relasyon naming kinontrol ng magulang niya. Kinailangan naming maghiwalay kasi hindi ako tanggap ng pamilya niya. Wala raw katiyakan ang relasyon na namamagitan sa’ming dalawa. Kaya hangga’t maaari, mas mabuti pang maghiwalay na lang daw kami. Hindi tulad ng lugar na ito, ang pagmamahalan namin ni Joey ay walang tulay na namagitan para makatawid sa pagsubok. Tulay na makapagbibigay konekta sana sa aming dalawa para matawid sa posibilidad na kamatayan ng aming mga puso. Naisip kong sana’y gumawa ako ng tulay noon pa, isang tulay na patuloy na magdudugtong sa relasyon naming dalawa. Kaso wala na. Huli na.

Sa kanto, kinalabit ako ng aking kaibigan noong hayskul, si Elsa. Halos isang taon ko na ring hindi siya nakikita; nagbesohan kami at nagkuwentuhan habang naglalakad. “Huy! Alam mo ba na buntis na ‘yung girlfriend ng ex-boyfriend mong si Joey, kaya balak na nilang magpapakasal sa July. Kaso hindi pa alam kung anong eksaktong petsa.” Ito ang bungad na balita sa akin ni Elsa. Naputol na ang usapan namin dahil ako ay papaliko na sa kanan at siya naman ay padiretso.

Hindi ko alam ang mararamdaman ko dahil sa balita ni Elsa. Isang taon na rin ang nakalipas simula nang maghiwalay kami ni Joey. Mahal ko pa rin si Joey. Kaya hanggang sa ngayon, inaasahan ko pa rin na magkabalikan kami. Ngunit alam kong malabo nang mangyari ‘yun dahil ikakasal na siya.

Pagpasok ng kwarto ay agad-agad akong nagpalit ng damit at binuksan ang kompyuter para tignan ang Facebook ni Joey. Hindi ko makita ang timeline niya dahil hindi na kami friend. Naalala kong inalis ko na pala siya sa friend list ko simula nang maghiwalay kami, ginawa ko ito noon dahil nagbakasakali akong sa ganitong paraan malimutan ko siya. Nagbakasakaling mas mabilis akong makakapagmove-on.

Martes – May 6 / 6:15 p.m.

Pagkababa ng jeep galing sa eskwela, makikita na naman ang iba’t-ibang tao; may naghihintay ng masasakyan at may naghihintay para magsundo.

Habang papaakyat sa footbridge nakasabay ko si Joey. Hindi ko alam ang magiging reaksyon ko pero inihanda ko na ang sarili. Nagkumustahan at nagkakuwentuhan kami habang naglalakad. Medyo nakahihiya man pero bahala na, bigla niyang iniabot sa akin ang invitation card para sa kasal niya. Habang iniaabot ni Joey ang invitation card, sabay kaming napalingon sa matandang nanlilimos habang siya’y kumakanta ng “Nanghihinayang, Nanghihinayang ang puso ko. Sa piling ko'y lumuha ka lang, nasaktan lamang kita. Hindi na sana, hindi na sana iniwan pa. Iniwan kang nag-iisa at nagdurusa…ako sana'y patawarin na” dahil dito, sa kanya lang nakatuon ang pansin naming dalawa, hanggang sa kami ay lumiko na sa kaliwa, pababa. Habang bumababa ng tulay, sumalubong sa amin ang isang lalaki na nakapolong puti na mahaba ang manggas, naka-necktie, nakaitim na pantalon at itim na sapatos. Iniabot niya sa akin ang isang polyeto na may nakalagay sa unahan na “How Do You View the Future?” bigla akong napangiti sa nabasa subalit hindi ipinahalata kay Joey. Dahil baka kung ano pang isipin niya. Sinabi sa akin ni Joey na hindi niya ako maka-usap sa Facebook dahil hindi kami friends at sabay pabirong sinabi, “accept mo na kasi ‘yung friend request ko!” pagdating sa kanto, naputol na ang usapan namin dahil ako ay papaliko na sa kanan at siya naman ay padiretso.

Hindi ko alam ang mararamdaman ko dahil nagkita kami ni Joey. Naisip kong kailangan makapunta ako sa kasal niya. Magkaibigan kami pero para sa akin, may nararamdaman pa rin ako sa kanya. Gusto kong pumunta para lang maipakita sa mga kabigan namin, sa kanya, at sa pamilya niya, na ayos na ako matapos ang isang taon. Isang taon matapos kaming maghiwalay. Gusto kong ipakita na ayos lang ako, na tanggap kong magkaibigan na lang kami. Kahit ang totoo sa likod ng damdamin ko’y hindi.

Pagpasok ng kwarto,  agad-agad na nagpalit ng damit at binuksan ang kompyuter para i-accept si Joey sa Facebook. Tinignan ko ang mga litrato niya kasama ang babaeng pakakasalan niya. Masakit man makita, masakit man tanggapin, pero kailangan ko na ring maunawaang hindi na kami magkakabalikan pang muli

Nag-isip ako ng ideya kung paano magkakaroon ng boyfriend, bago sumapit ang kasal ni Joey. Sa tingin ko, ito lang ang paraan para maipakita ko na okay na ako. Na nakapag-move on na ako. Na tanggap ko na.

Miyerkules – June 4 / 4:43 p.m.

Pagkababa ng jeep galing sa Quezon City, Circle, makikita pa rin ang iba’t-ibang tao; may naghihintay ng masasakyan at may naghihintay para magsundo.

Habang papaakyat sa footbridge ako ay masaya. Inaalala ang mga masasayang  kaganapan kanina kasama si Angelo.

Pagkarating sa itaas ng tulay ng Litex, ganu’n pa rin ang dami nang makikitang tinda na nakalatag; may mga nagtitinda ng case at sticker ng cellphone, may nagtitinda ng librong pambata, may mga ukay-ukay na sapatos, may nag-aalok ng mga cellphone at may mga CD na tulad nang “Friends with Benefits” na apatnapung piso ang halaga. Bigla akong napaisip sa ginagawa ko kay Angelo. Nililigawan niya ako at sumasama akong lumabas kami para lang matuloy ko ang binabalak na isama siya sa darating na kasal ni Joey. Hindi niya alam na wala siyang pag-asa sa’kin. Hindi niya alam na ginagamit ko lang siya. Hindi niya alam na wala talaga akong nararamdaman para sa kanya. Hindi niya alam na pinapakinabangan ko lang siya. Basta ang importante, kahit papaano masaya na ako kasi siguradong may maihaharap na ako sa mga kaibigan ko. Inaliw ang mga mata na baka sakaling may magustuhan o may mabili. Sa bandang dulo ng tulay, sa pagitan ng mga hagdan, napansin kong wala ang matandang laging kumukuha ng atensyon ko. Habang bumababa ng tulay, sumalubong sa akin ang isang lalaki na nakapolong puti na mahaba ang manggas, naka-necktie, nakaitim na pantalon at itim na sapatos. Iniabot niya sa akin ang isang polyeto na may nakalagay sa unahan na “What Is the Key to a Happy Life?” basta para sa aking masaya akong may maihaharap na ako sa kasal ni Joey. Hindi na ako mapapahiya. Iisipin nilang ayos na ako.

Sa kanto, kinalabit ako ng kaibigan kong si Mona. Siya ang nagpakilala sa akin kay Angelo, kaibigan niya ito. Nagbesohan kaming dalawa, nagkuwentuhan at kinamusta ang tungkol sa amin ng kaibigan niya. Noong una’y akala lang niya ay naghahanap ako ng kapartner kaya naipakilala niya sa akin si Angelo. Gayupaman bandang huli ay sinabi ko na  rin sa kanya ang tunay na pakay ko. Sinabi kong makikipag-date lang ako kay Angelo hanggang sa dumaan ang kasal ni Joey at sa huli’y babastedin ko na rin siya. Kinuwento ko ang buong dahilan kung bakit ako napunta sa ganu’ng sitwasyon. Subalit mas nanaig ang awa ni Mona para sa kaibigan niyang si Angelo kaya kinausap niya ako. Aniya sana ay h’wag kong paasahin si Angelo o kaya nama’y kausapin ko na lang sa gusto kong mangyari. Naputol na ang usapan namin dahil ako ay papaliko na sa kanan at siya naman ay papakaliwa.

Hindi ko alam ang mararamdaman ko dahil sa sinabi ni Mona. Kung kanina ay masaya ako dahil may maihaharap na ako na boyfriend para sa darating na kasal ni Joey. Ngayon ay may halong lito at lungkot na; nalilito dahil hindi ko alam ang gagawin kay Angelo lalo pa’t patuloy na siyang umaasa at lungkot naman dahil naguluhan na naman ako. Alam kong mali subalit ayokong mag-isip sila ng iba tungkol sa’kin. Gusto kong ipakita na may mahal na akong iba at hindi na si Joey. Gusto kong maramdaman nila na masaya na ako sa piling ng iba.

Huwebes – July 10 / 7:28 p.m.

Pagkababa ng jeep galing sa kasal ni Joey, makikita ang iba’t-ibang tao; may naghihintay ng masasakyan at may naghihintay para magsundo.

Habang papaakyat sa footbridge ako ay balisa; nag-iisip at patuloy ang pagluha ng mga mata. Sinusubukang kalimutan ang mga nangyari kanina.

Pagkarating sa itaas ng tulay, makikita ang dami ng tindang nakalatag na kasing dami ng tao kanina, na kasing dami ng kaibigan kong pumunta. Inaliw ang mga matang katatapos lang umiyak, baka sakaling makalimutan o hindi na muling tumulo pa ang luha. Sa bandang dulo ng tulay, sa pagitan ng mga hagdan, natanaw ko ang isang batang babaeng nanlilimos na marahil anak ng matanda. Tinawag nito ang aking atensyon dahil inaawit niya ang, “Kung may pagkakataon na mayakap siya at masabi ko na mahal kita ama, awiting to ay alay ko sa’yo mahal na mahal, mahal kita o aking ama…” dahil dito muling lumuha ang aking mga mata na bago pa tumulo’y ihahanda na ang panyo para pamunas ng luha. Nakita ko ang karatula na patay na pala ang matanda na lolo pala ng bata. Doon lang nakatuon ang aking pansin hanggang sa ako ay lumiko sa kaliwa, pababa. Habang bumababa ng tulay, sumalubong sa akin ang isang lalaki na nakapolong puti na mahaba ang manggas, naka-necktie, nakaitim na pantalon at itim na sapatos. Iniabot niya sa akin ang isang polyeto na may nakalagay sa unahan na “Where Can We Find Answers to Life’s Big Questions?” saan ko nga ba malalaman ang tamang sagot sa bawat tanong, sagot sa bawat gagawin kong  desisyon upang sa gano’n ay hindi na ako muling magkamali pa. Upang hindi na ako magsisi pa bandang huli.

Habang naglalakad sa kanto, naisip ko kung paano ako napahiya sa mga kaibigan ko. Una, dahil hindi sumulpot si Angelo sa usapan namin. Hindi maaaring hindi ako pumunta dahil nakabihis na ako, wala na akong nagawa.  Pumunta na lang ako kahit na sinabi ko kay Joey at sa mga kaibigan kong dadalhin ko ang boyfriend ko. Pangalawa, nagmukha akong tanga nang magwalk-out ako sa harapan ng mga kaibigan ko habang nagki-kiss si Joey at si Emily. Ang problema pa’y umiiyak ako sapagkat hindi ko na alam ang nadarama ko. Hindi ko alam kung bakit hindi ko napagilan ang dadamin ko. Marahil siguro’y hindi ko pa talaga maitatagong mahal ko pa rin Joey hanggang sa ngayon.

Hindi ko alam ang mararamdaman ko dahil sa mga pangyayari. Hindi ko alam kung magpapakita pa ako sa mga kaibigan ko o kaya’y kay Joey. Hindi ko talaga nagustuhan ang mga kaganapan kanina sa kasalan. Ramdam ko pa rin na napahiya talaga ako. Ramdam ko ang bilis ng karma sa ginawa ko kay Angelo.

Pagpasok ng kwarto ay agad-agad akong nagpalit ng damit at humiga sa kama. Dito ko na binuhos ang kapighatiang nadarama ng puso. Mula sa sakit na dulot nang pagpapakasal ni Joey, hanggang sa pagkapahiya ko sa mga kaibigan, hanggang sa pagkawala ng taong nagmahal sa akin ng tapat ngunit niloko ko at sinaktan.Sabay may tumunog at may nagtext sa akin, si Angelo:

Jack, naiintindihan ko ang sitwasyon mong nasaktan ka dahil kinasal na ‘yung taong mahal mo o si Joey, pero sana hindi mo ako ginamit. Kasi masakit. Oo masakit. Masakit kasi umasa ako. Pasalamat na lang at sinabi sa akin ni Mona ang mga plano mong gawin. Pinaasa mo ako… akala ko’y magtutuloy-tuloy na ‘yung nasimulan natin, akala ko magiging tayo na at huli, akala ko’y hindi ka katulad ng iba, pero hindi pala. Tulad ka rin pala ng mga manloloko. Manloloko ka din pala Jack! Paasa ka… salamat ah! Salamat…

Biyernes – July 18 / 5:45 p.m.

Pagkababa ng jeep galing sa eskwela, makikita ang iba’t-ibang tao; may naghihintay ng masasakyan at may naghihintay para magsundo. Tulad nila, siguro nga’y dapat maghintay na lang ako sa taong magmamahal at magsusundo sa akin.

Habang papaakyat sa footbridge ako ay balisa; nag-iisip. Sinusubukang intindihin at tanggapin ang mga nangyari nitong mga nakaraan araw.

Pagkarating sa itaas ng tulay, makikita pa rin ang dami ng tindang nakalatag. Tulad ng mga nagtitinda dito sa footbridge, mahirap magtinda at makabenta kaya hangga’t maaari ang bawat kinikita ay gastusin sa tamang paraan. Parang pagmamahal ko kay Angelo, hindi man lang pinahalagahan ang pinagsamahan namin sa loob ng dalawang buwan. Ngayon ko lang naramdaman ang lungkot ngayong wala na siya. Hindi ko man lamang binigyang pansin ang bawat pagpapasaya sa akin. Inaliw muli ang mga mata, baka sakaling may magustuhan o may mabili. Sa bandang dulo ng tulay, sa pagitan ng mga hagdan. Wala na ang matandang nanlilimos at kumakanta, wala na tuloy nagbibigay aliw sa bawat dumadaan at nagtitinda sa tulay. Siguro nga’y mabilis alang ang panahon para paglaruan pa ang mga bagay sa paligid. Hangga’t maaga ay dapat matuto tayong magmove on, matuto tayong tumanggap at matuto tayong magpahalaga lalo na sa mga taong nagmamahal sa atin. Sa dulo ng tula, ako’y lumiko na sa kaliwa, pababa. Habang bumababa ng tulay, sumalubong sa akin ang isang lalaki na nakapolong puti na mahaba ang manggas, naka-necktie, nakaitim na pantalon at itim na sapatos. Iniabot niya sa akin ang isang polyeto na may nakalagay sa unahan “How Do You View the Yourself?” siguro nga’y ito muna ang dapat kong gawin. Tanungin ang sarili kung ano ba ang pagtanaw at kung ano ba ang pagtingin ko sa sarili ko.

Habang naglalakad sa kanto ay tumutugtog nang malakas ang Halaga ng Parokya ni Edgar, “May kwento kang pandrama na naman, parang pang TV na walang katapusan. Hanggang kailan ka bang ganyan, hindi mo ba alam na walang pupuntahan…minsan hindi ko maintindihan, parang ang buhay natin ay napagti-tripan. Medyo malabo yata ang mundo, binabasura ng iba ang siyang pinapangarap ko…” sa isang sari-sari store.

Pagpasok sa kwarto, agad-agad akong nagpalit ng damit. Binuksan ang kompyuter para mag-Facebook at nagpost ng isang quotes, “Bigyan mo ng HALAGA ang taong nagmamahal sayo ng totoo, bago pa siya magising sa katotohanang marami pang iba bukod sa’yo.”

‘Yvonne’

Habang nakatingin sa kalangitan,

may isang ibon na sa akin ay lumapit:

Siya ay maporma, makulay, at sadya’ng kaakit-akit.

Kinausap niya ako kahit hindi kilala, sinagot ko siya kahit na may halong pagtataka.

Pumatak ang bawat segundo at minuto: kami ay nagkakilanlan, nagkasundo.

Lumabis ang aming tawanan, kulitan, kuwentuhan at tuksuhan,

hanggang sa maging komportable ang kilos sa isa’t isa: naging magkaibigan.

Iba ang nararamdaman ko sa kanya, sapagkat iba ang bato ng bawat ngiti at mga salita niya.

Nakikinita ko na parehas kaming may pagtingin, na higit sa pagkakaibigan lang ang nais namin.

Dahil sa paglalim nang pag-uusap namin, isiniwalat ko ang intensyon na gusto ko siya.

Tinanong ko kung ayos lang ba na ako ang mag-alaga sa kanya,

sabay pinangakuan na bibigyan ko siya ng maraming pagkain at magarang kulungan.

Siya ay tumahimik, tumingin sa kawalan - sa paligid, marahil siguro’y nag-iisip.

Nagulat ako dahil hindi na siya kumibo at tuluyan nang walang imik.

Ang kaninang matanong at maingay na huni,

ngayon ay pinalitan na ng basag na katahimikan at tikom na tuka.

Walang pasabi bigla siyang bumwelo, ibinuka ang mga pakpak,

sinubaybayan ko ang kanyang paglayo,

Alam kong maling ikaw ay ibigin, O, patawad kaibigan, patawad!

Huwag kana sanang bumalik at dumapo pa sa puso ko, ibong iiwan lang pala ako ng ganoon kadali: may pighati.

Paalam Yvonne, paalam! paalam aking kaibigan hanggang sa muli…

at simula noon hindi na siya nakita pa.

Gay Lingo

Malaking halaga ang nagagawa ng wika sa tao dahil ito ang nagiging tulay ng bawat isa upang magkaunawaan at isa rin ito sa dahilan upang magkaroon ng matatag na lipunan. Gamit ang wika maaring mapa-unlad ng bawat indibidwal ang kanyang sarili, lipunan at pati na rin ang kultura ng isang bansa. Wika ang bumubuo sa tao at lipunan kung kaya’t mahalaga ang gampanin nito sa isang bansa upang makabuo ng iisang kultura. Ayon nga sa isang linggwista na si Henry Gleason, “Ang wika ay tumutukoy sa masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo na ginagamit sa komunikasyon ng mga tao sa lipunang may iisang kultura.”

Sa Pilipinas, marami nang naglipanang iba’t-ibang uri ng mga salita na lagi nating naririnig sa araw-araw hanggang sa mabilis na natin itong matutunan at kinalaunan ay matatanggap na rin natin. Isa sa karakarakang umusbong ay ang ‘Sward Speak’ o mas kilala natin sa tawag na Gay Lingo. Ang Sward Speak o Gay Lingo ay ang mga terminolohiya o salita na ginagamit ng lipunan ng sangkabaklaan. Sa panahon ngayon hindi kapansin-pansin na hindi na lamang basta beki o bakla ang gumagamit o maririnig nating nagsasalita ng kanilang lenggwahe kundi mapababae man o lalaki rin ay nakakaunawa at ginagamit na ito. Isa ang Gay Lingo sa malaking epektong nagpapabago sa kulturang wika ng mga Pilipino dahil marami na ang tumatangkilik dito lalong-lalo na ang mga kabataan.

Sa pag-aaral nito matutuklasan ang dating sinasabing “Lihim na Wika” na sa kasalukuyan ay mabilis at marami na sa atin sa panahon ngayon ay ang tumatanggap, ika nga nila ay ladlad na. Upang mas lalo pang mapalawig at mas maunawaan ay layunin nitong mapag-aralan ang kasaysayang nakapaloob dito at kung paano ito mabilisang lumaganap sa kalipunang Pilipino. Pangunahing maririnig natin ang mga salita ng Gay Lingo sa midya partikular na sa radio, telebisyon at lalong-lalo na sa Social Media (tulad ng Facebook, Twitter, Instagram) na karaniwan nang nangunguna sa pag-impluwensiya sa maraming kabataan. Isa ang Gay Lingo sa nagpapatunay na buhay at dinamiko ang wika sa Pilipinas na tulad nito ay nagbabago ang kahulugan, nag-iiba ang gamit at iba-ibang terminolohiya na dumdepende sa estado ng buhay ng tao ang paggamit ng wika. Layunin din sa pag-aaral nito ang pagtuklas sa kahulugan ng Gay Lingo, mga terminolohiyang kanilang ginagamit at kung paano ito nakakaapekto sa lipunan at sa Wikang Filipino, negatibo man o positibo.

Sa patuloy ng paglipas ng panahon hindi maiiwasang magbago ng wika dahil sa daming mga iba’t-ibang salita o termino na ang na-uuso, ngunit hindi na bago ito sa mga katangian ng wika. Ang wika ay dinamiko, ito ay nagbabago, ito ay buhay na patuloy-tuloy na magbabago sa paglipas ng panahon. Tulad ng Gay Lingo kahit na maraming tao ang tumatangkilik sa uri ng salitang ito, wala pa ring nabubuong diksyonaryo o kung ano mang permanenteng salita para sa isang bagay dahil buhay ito. Gayundin, walang pa ring katiyakang linaw sa kung ano ang katayuan nito sa makabagong lipunan ng Pilipino. Malaki ang iniiwang impluwensiya ng wika sa ating lipunan dahil maaari nitong mabago ang kultura ng isang bansa kung kaya’t nararapat na huwag basta-bastang hindi pansinin ang lumalaganap na suliranin sa Wikang Filipino.

Traditional Games: Restore, Revive, Preserve

Traditional Games: 

Restore, Revive, Preserve

Time flies so fast. Take a look at your surroundings; everything’s connected through technology and most of the people in the world have become obsessed with modernization. Change is truly the only permanent thing in this world.

Have you ever experienced playing the games piko, tumbang preso, luksong tinik, luksong baka, patintero, tsato, jolen, bahay-bahayan, agawan base, langit-lupa, sipa, and tumbang preso? These games are the games played by Filipino children; which are commonly known as traditional games. Way back when I was a kid, my mom always told me that when I go and play outside my skin will get dark (because usually Filipino children enjoy playing in the afternoon with heat of the sun) and she always presumed that I’d get hurt or get into an accident because there’s too many vehicles on the road . But I am a naughty kid, so I always escape from my mom just to play outside. I enjoyed my childhood days with my childhood friends because we’re Generation Y, the last batch before technologies and gadgets (2000) boom in the world as well as my friends and I used to think and invent games that don’t need anything, just us, to be more challenging and more interesting… Oh, it was filled with nostalgia.

One of the most important phases of growing up is playing games. Nowadays, the youth, losing their interests in playing traditional games tend to be more laid back, diffident, lacking of social skills, lazy and also lacking of sportsmanship by having a hard time accepting defeat. Instead of traditional games they indulge more in playing computer games such as DOTA (Defense of the Ancients), Counter Strike, etc. and of course, those children in the middle class with their PS2, PSP, Xbox and Nintendo DS (The Importance of Preserving Traditional Filipino, 2012).

Modern games helps you in learning new technologies and the advantage is, you don’t need to go outside and play with other children because in modern games you can play alone, you just have modern gadgets. Thus, modern computer games are more likely to measure up to various expectations of adolescents which students can learn computer application abilities (Traditional Games VS Modern Games, 2013). Whereas, playing computer games will lessen the physical activities and also can cause to laziness and can’t have enough socialization.

“Traditional and contemporary games are a Hybrid of influences coming from Eastern and Western cultures, thus causing some degree of ambiguity” (As cited in Delos Reyes, 2010). Nowadays, children spending their playtime with their PS2, PSP, Xbox and Nintendo DS as well as we see them in different computer shops to play DOTA, counter strike, plants vs. zombies, etc. On the other hand, few numbers of Filipino children playing cultural and traditional games that we developed for so many years. It’s sad to say that this is one proof that we’re already influenced by modernization; yet I don’t mean that we should literally go back to the culture. Let’s face the fact that we are now in the modern world. But what I am trying to point out is, even though the world is continuously changing, we should preserve what our culture and tradition is. It’s our trademark and the reason why we are unique comparing to other country. According to Dr. Raul Pertierra, Sociology and Anthropoloy Profesor at the Ateneo de Manila, “The preservation of our culture starts with us and what we teach our children. We are in the position to shape the minds of the young and develop nationalistic, healthy and socially sound next generation of Filipinos”.

Traditional games (patintero, tagu-taguan, agawan base, tumbang preso, etc.) develop physical strength - in terms of running, jumping, hiking - personal interaction and communication skills with the help of friends. Today, as we can see, many children are prefer to play modern games (computer games, video games, etc.) much more than traditional games because they think that it is more helpful in developing their mind and skill in modern technologies. According to Hercules Callanta, Dean of the University of the Philippines College of Human Kinetics, “The kids of today need to spend time in playing such (traditional) games as this not only preserves our cultural heritage but also helps children develop their physical and psychological skill”. Traditional games play an important role in children when it comes to their health development and interaction with other children because it nurtures young adults to have a sense of teamwork. These traditional games give leisure to children from their studies as well as it helps in increasing cooperation, forming camaraderie and fascinating attitude. Also it is the avenue to bond with the people in their neighborhood.

In conclusion, traditional games are better than modern games because it is more relevant for child development. However, to make it more enjoyable there should be some modern changes so children could enjoy them and makes their mind fresh and their bodies get healthy. Thru traditional games every Filipino individual will develop their patriotism. We can accept change and modernization but we shouldn’t be forget our culture and tradition instead restore it, revive it and preserve it.


References:


Delos Reye, C.A., (2006, June). From Physical Recreation to Digitaion: A Social History of Children’s Games in the Philippines. Retrived from: http://www.inter-disciplinary.net/wp-content/uploads/2010/06/Delos-Reyes-paper1.pdf

Filipino Courting: Tradition VS Modern (2011, December 13). Retrieved from: http://chadixalexir.blogspot.com/

Larong Pinoy. Traditional Games in the Philippines. Retrived from: http://larong-pinoy.weebly.com/members.html

Owlie (2007, September 12). The Modern Filipino: A Blend of Cultures, yet Distinctly Filipino. Retrieved from: http://voices.yahoo.com/the-modern-filipino-blend-cultures-yet-distinctly-536266.html?cat=37

The Importance of Preserving Traditional Filipino, (2012, June 11). Retrieved from http://team13boom.blogspot.com/2012/07/importance-of-preserving-traditional.html